كورتە باسێك سەبارەت بە بیدعە
بەروار: 2013/11/06سەردارن: 3989نوسەر: ئا/ إدريس محمود


كورتە باسێك سەبارەت بە بیدعە ( * )‏

بیدعە چیە ؟
‏ (البدعة) : لەزمانی عەرەبیدا بە شتێك دەگوترێت بێتە بوونەوە، كە لەوەو پێش ‏نەبوبێ‌ ، زیاتریش بۆ (ذم) – كەم كردنەوەی ڕێز - بەكار دەهێنرێت .‏
بیدعە لە ڕووە شەرعیەكەیەوە :‏
بە هەموو ئەو ڕێگا و شێوازانەی عیبادەت دەگوترێت كە داهێنراوبن ، و لە ‏ئەصلی شەرعدا نەبن ، و لە قورئان و سوننەتدا ئاماژەیان بۆ نەكرابێت ، و هیچ ‏بەڵگەیەكی ڕاست و دروستی شەرعی لەسەر نەبێت ، و مەبەسـت پێ‌ی نزیــك ‏بوونەوە لە پەروەردگار و دەست كەوتنی خێر بێت.‏
بەپێ‌ی ئەم پێناسەیە : هەر داهێنراوێك مەبەست پێ‌ی عیبادەت و نزیك بوونەوە ‏لە پەروەردگار نەبێت ، وەك داهێنراوە دوونیاییەكان ، ناكەونە ژێر ئەم بەخراپ ‏زانین و حەرامیەتەوە .‏
موسڵمانی بەڕێز ، بزانە لە بنچینەكانی ئاینی پیرۆزی ئیسلام كە ئیمان بەبێ‌ ‏ئەو دانامەزرێت باوەڕبوونی تەواوەتی یە بەوەی كە ئەم دینە پەروەردگارمان بەبێ‌ ‏كەم و كورتی دایڕشتوە و پێغەمبەرییش ‏صلى الله عليه وسلم‏ هەربەو تەواوەتیە بە موسڵمانانی ‏ڕاگەیاندووە، و هیچی لێ‌ زیاد و كەم نەكردووە ، و بە ئاشكرا بانگەوازی بۆ ‏كردووە. ئەركی سەرشانی موسڵمانیش گوێڕایەڵی و پەیڕەوی كردنە –  السمع و الطاعة – و هیچی تر نا! ‏
خوای گەورە دەفەرموێت :[ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْأِسْلامَ دِيناً] . واتە: ئەمڕۆ- لە حجة الوداع- دینەكەتانم بۆ كامڵا كرد بەڕوونكردنەوەی دین ‏بۆتان بە تەواوی و سەرخستنتان بەسەر هاوەڵ بڕیاردەرەكاندا ، هەروەها تەواو ‏نیعمەتی خۆمم بەسەردا ڕشتن و ڕازی بووم بە ئیسلام كە ئاینتان بێ .‏
پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم ‏ (( إنــي قـدتركتـكم عـلى مثـل البيضـاء ليـلهـا كنهارها لا يزيغ عنها بعدى إلا هالك)) أخرجه احمد وصححه  الألباني واتە: بەڕاستی و بێ‌ گومان من لەسەر ڕۆشناییەك ئێوەم جێ‌ هێشتووە، شەوی ‏وەك ڕۆژی وەهایە ،هەركەسێك دوای من لێی لابدات ، بێگومان تیاچووە.‏
داهێنان و زیاد كردن لەدیندا ڕێگەی پێ‌ نەدراوە
‏1/ شەرع دانان – التشریع – تەنها مافی پەروەردگارە، بەندەكان بۆیان نیە لە دین ‏و شەرعی پەروەردگار زیاد بكەن . ‏
‏2/ فەرمان و ئەركی سەرشانی خەڵكی تەنها گوێڕایەلێ‌ و پەیڕەویكردنی شەرعە ، ‏و نابێت نە لێی زیا بكرێت نە كەم . ‏
‏3/ پێغەمبەر ‏صلى الله عليه وسلم‏ دەروازەی بیدعە و زیاد كردنی لە دیندا بە ڕووی هەموو ‏كەسێكدا بۆ هەتا هەتایی داخستووە ، وەكو فەرموویەتی : (( من عمل عملاً ليس عليه امرنا فهو رد)) أخرجه مسلم. واتە: هەر كەسێك كردەوەیەك - عیبادەتێك - بكات و فەرمانی ئەم دینەی ‏ئێمەی لەسەر نەبێت ، ئەوا لێی وەرناگیرێت .‏
چۆن بیدعە بناسین ؟!‏
‏(ابن تیمیة - رحمه الله -) بنچینە و بنەمایەكی داڕشتووە ، كە بەهۆیەوە بتوانین ‏بیدعە بناسینەوە ، و لە كتێبی (العبودیة) دا فەرموویەتی :‏
كاكڵە و كرۆكی دین لەسەر دوو بنچینەیە :‏
‏1/ هیچ كەس و هیچ شتێك نەپەرستین تەنها ( ‏الله‏ ) نەبێت .‏
‏2/ بەو شێوەیەش بیپەرستین كە خۆی بۆی داناوین .‏
وە لە كتێبی (اقتضاء الصراط المستقيم : ص269) دا فەرموویەتی :‏
بنچینە لە هەموو عیبادەتەكاندا ئەوەیە: هیچ عیبادەتێك نەكرێت بە شەرع تەنها ‏ئەوە نەبێت كە پەروەردگار كردوویەتی بەشەرع .‏
وە لە عاداتیشدا ئەوەیە : هیچ عادەتێك نەكرێت ، تەنها ئەوە نەبێت كە پەروەردگار ‏ڕێگەی پێداوە و مخالەفەی شەرع نیە. ‏
جا كردەوە بۆ ئەوەی چاك بێت و وەرگیراو بێت ، پێویستە دوو مەرجی گەورەی تێدا ‏بێت :‏
یەكەمیان : خاوەن كردەوەكە مەبەستی پێ‌ی ڕەزامەندی پەروەردگار بێت .‏
دووەمیان : دەبێت كردەوەكە بەپێ‌ی ئەو شەرعە بێت كە پەروەردگار لە قورئاندا دای ‏ڕشتووە ، یاخود پێغەمبەر ‏صلى الله عليه وسلم لە فەرموودەكانیدا ڕوونی كردووەتەوە.‏
‏ هەر كردەوەیەك ئەو دوو مەرجەی تیادا نەبێت ئەوە بیدعە و گومڕاییە .‏
ئەو كەسەی دەڵێت كردەوەی چاك تەنها بە نیەتی چاكە ، ئەوە ڕاست ناكات ، چونكە ‏نیەتی چاك بەتەنها بەس نیە بۆ چاكێتی كردەوە ، بەڵكو پێویستە لەگەڵ نیەتە ‏چاكەكەشدا ، لایەنی شەرعیشی تێدا ڕەچاو كرابێت ، چونكە كردەوەی خراپ ڕەوا نیە ‏ئەگەر چی نیەتی بكەرەكەی چاكیش بێت.
جۆرەكانی بیدعە
بیدعە لەدیندا دووجۆرە :‏
جۆری یەكەم : بیدعەی بیرو باوەڕ و گوفتار : وەك ووتەكانی (الجهمية والمعتزلة والرافضة) و هەموو فیرقە گومڕاكانی تر. ‏
جۆری دووەم : بیدعە لە عیبادەتەكاندا : ئەویش پەرستنی پەروەردگارە ‏بەعیبادەتێك كە خۆی بەشەرعی دا نەنابێت .‏
ئەمانەی خوارەوەش چەند جۆرێكن لەو بیدعانە : ‏
‏1/ ئەو بیدعەیەی لە بنچینەی عیبادەتەكەدایە : وەكو ئەوەی عیبادەتێك بهێنێتە ‏كایەوە ، كە هیچ بنچینەیەكی نەبێ‌ لەشەرعدا ، وەك نوێژێك زیاد بكات ، ڕۆژوویەك ‏زیاد بكات ،جەژنێك زیاد بكات، وەك جەژنی سەری ساڵ و جەژنی ئیسرا و میعراج ‏و بەرات و… هتد. ‏
‏2/ زیادكردنەكە لەسەر عیبادەتە شەرعیەكە بێت : وەك زیاد كردنی ڕكاتی ‏پێنجەم لە نوێژە چواریەكاندا . ‏
‏3/ بیدعەی شێوەی ئەنجامدانی عیبادەتێك : وەكو زیكر كردنی بە كۆمەڵ بە ‏دەنگی بەرز ، یاخود زۆر زیادەڕەوی لە عیبادەتدا ، بە شێوەیەك لە سوننەتی ‏پێغەمبەر ‏صلى الله عليه وسلم‏ دەربچێت .‏
‏4/ دیاری كردنی كاتێك بۆ عیبادەتێك كە ئەو كاتە جێگەی ئەو عیبادەتە نەبێ‌ و ‏شەرع دیاری نەكردبێ‌ ، چونكە ئەصڵ لە عیبادەتی نوێژ و ڕۆژوو ئەوەیە كە ‏شەرعیە و درووستە ، بەڵام كاتەكانی پێویستی بە بەڵگەیەكی شەرعی هەیە ، وەكو ‏نوێژی سوننەتی پێش نوێژی جومعە كە (بیدعە)یە. ‏
هۆكارەكانی درووست بوونی بیدعە
‏ 1/ نەزانینی سوننەت و زانستی زاراوەی فەرموودە - علم مصطلح الحديث - ، كە ‏بووەتە هۆی جیانەكردنەوەی فەرمودەی (صحیح) و (ضعیف) لە لایەن زۆربەی ‏موسڵمانانەوە .‏
‏2/ كەسانێك بوونەتە موفتی ، و پرس و ڕای شەرعیان پێ‌ دەكرێت ، و دەرس بە ‏خەڵكی دەڵێنەوە كە عیلمی شەرعیان پێ‌ نیە ، و بە حەزوو ئارەزووی خۆیان فەتوا ‏دەدەن . ‏
‏3/ زۆر خوو و نەریت - عادات - كراون بەدین و شەرع ، بەبێ‌ هیچ بەڵگەیەكی ‏ڕاست لە قورئان و سوننەتدا ، وەكو كۆڕی تەعزیە دانان و بیدعەی ڕەش بینی ‏بەرامبەر مانگی سەفەر و زۆر شتی تریش .‏
‏4/ شـوێن كـەوتنی كوێرانـەی زۆربـەی خەڵك بۆ كەسانێك كە بە مەعصوم و پیاو ‏چاكیان دادەنێن و هەرچی ئەوان بیكەن ئەمان بە دین و شەرعی دەزانن ، ئەگەر ‏پێچەوانەی قورئان و فەرموودەی صەحیحی پێغەمبەریش بێت ‏صلى الله عليه وسلم‏‏ .‏
‏5/ شوێن كەوتن هەندێك كەسی بەناو زانا بۆ ئەو ئایەت و فەرمودانەی كە لە ‏ڕواڵەتدا شوبهەیان تێدایە ، (متشابه)ن و چەند تەفسیرێك هەڵدەگرن ، و خەڵكی ‏پێدەخەنە گومانەوە و گومڕایان دەكەن. ‏
چۆن خۆمان لە بیدعە بپارێزین
بۆ خۆپاراستن لە بیدعەكان پێویستمان بەوەیە چەند ڕێو شوێنێك بگرینە بەر :‏
یەكەم: بزانین سوننەتی ڕاستی پێغەمبەر ‏‏ چیە ، پاشان شوێنی بكەوین . ‏
دووەم: هەموو بیدعەكان بە گەورە و بچوكەوە بزانین ، بۆ ئەوەی خۆمانی لێ‌ ‏بپارێزین و تێ‌ی نەكەین و گومڕا نەبین ، چونكە هەركەسێك نەزانێت خراپە چیە و ‏چۆنە ، بێگومان تێ‌ی دەكەوێت

============================
(*) ئەم بابەتە مامۆستا (عدنان بارا م) نوسیویەتی ، و لە گۆڤاری (ڕێگای ڕاست) دا بڵاوی كردووەتەوە ، ‏ئێمەش بە ئیزنی جەنابی هەڵساوین بە كورتكردنەوە ، و دەستكاریكردنی ، و لەم بابەتە بڵاومان ‏كردووەتەوە .‏