بێگومان پەیوەندی نێوان ڕۆڵە و باوكان پەیوەندیەكی توندو تۆڵە و نیعمەتو بەخششێكی خوای گەورەشە لەسەر مرۆڤ ، جا كە لە قورئان و سوننەتی پاك ڕابمێنی ئەوەت زیاتر بۆ ڕۆشن دەبێتەوە، تا پێغەمبەرانیش ـ سەڵاتو سەلامی خوایان لەسەربێت ـ لەو نێوەندەدا ئاكارو ڕەوشتێكی بڵندو باڵایان لە خۆیاندا ڕەنگ پێداوەتەوەو پیادەكردوە بۆ بانگەوازی جگەرگۆشەكانیان بۆ خێرو خۆشی دونیاو دواڕۆژیان كە لەوپەڕی جوانیو قەشەنگیو ڕازاوەیو سۆزو میهرەبانیدایە بۆ ڕۆڵەكانیان..
كەوابوو نابێت ئەو ڕۆڵە لەبیر بكرێت بەڵكو دەبێت باشیش ڕەچاو بكرێت؛ چونكە كارەساتی گەورە بەڕێوەیەو بەندە پرسیاری لێ دەكرێتەوە لە ڕۆژی قیامەتدا لە حزوری خوای موتەعال، ئەوەتا پێشەوا (ابن القیم) دەفەرمووێت: چەندین ڕۆڵەو جگەر گۆشە بەدبەختو سەرگەردان بوون لە ئەنجامی كەمتەرخەمی باوكانیانو وازهێنان لە پەروەردەیانو یارمەتیدانیان بۆ ئارەزوەكانیان، كەچی واش گومان دەبات ڕێزی لێ گرتووەو سۆزی پێیداهاتۆتەوە بێ ئاگا لەوەی سووكو ئیهانەی كردوەو ستەمی لێ كردوەو لە كیسی چووە كە سود لە ئەولادایەتی بكاتو بگرە دەرفەتو پشكی خۆیشی لە دونیاو دواڕۆژدا لە دەستداوە! بۆیە كە سەیری گەندەڵیو خراپی ڕۆڵەكان بكەیت دەبینیت زۆرێكی لەلایەن باوكانەوەیە، ئەویش بەهۆی وازلێهێنانو پشت گوێ خستنیان لە فێربوونی واجبو پێویستیەكانی دینو سوننەتەكانی، بە بچووكی بەزایەیاندان، بۆیە نە سودیان بەخۆیان گەیاند! نە بە گەورەیش باوكانیان سودیان لێ بینین! هەروەكو چۆن هەندێك گلەییو گازندەی ئەوەی لە ڕۆڵەكەی كردوە كە ئازاری داوە، كەچی پێی وتوە: هۆ باوكە تۆش منت بە بچووكی ئەزیەتداوە بەوەی بەزایەتداوم ئەوەتا منیش لە كاتێكدا پیرێكی بەساڵاچووی بەزایەت دەدەمو ئازارت پێ دەگەیەنم !!
كەوابێت منداڵەكانیش هەقیان لەسەر باوكانو دایكانیان هەیە...
بۆیە دەبێت ئاگایان لێبن تا نەبنە دانیشتووی دۆزەخ؛ لەبەرئەوەی چاكسازی بۆ دواڕۆژیان یەكەم داخوازی كراوو مەقسەدو پیرۆزترینە...خوای پەروەردگاریش دەفەرمووێت: [يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَاراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدَادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ] التحريم
واته : (ئەی ئەوانەی باوەڕتان هێناوە خۆتانو كەسو كارتان بپارێزن لە ئاگرێك كە سووتەمەنیەكەی خەڵكو بەردە، ـ كە زۆر بە ئێشو ژانو بڵیسەدارو گەرمیشە، وەكو ئاگری دونیا نیە كە تەنها دارو چیلەكە بێت ـ فریشتە گەلێكی توندو زبری لەسەرەو سەرپێچی خوا ناكەن لەوەی ئەمریان پێ دەكاتو ئەوەش فەرمانیان پێبكرێت ئەنجامی دەدەن).
دەی زۆریش سەیرە هەندێك لە باوكان دەبینی زۆر دڵ بەخەمو پەرۆشە! بۆ؟
كوڕەكەی لە خوێندن خراپە هەر بۆیە دەبینین تووشی خەمو دڵەڕاوكێ هاتووەو خەفەتو پەژارە هەموو گیانی داپۆشیوە..
لەولاشەوە باكی نیە بۆ دابەزینی ئاستی دینداریو ڕەوشتی!! ئەسڵەن جوڵەش ناكات مەگەر باوكانێكی فرە كەم نەبێت.
وە كە بێتو ڕۆڵەكەی لە دەرسو دەوام دوابكەوێت زۆر دڵتەنگ دەبێت، بەڵام كە لە مزگەوتو جومعەو جەماعەت ـ بە تایبەت نێرینە ـ دوابكەوێت، وەكو بڵێی: بەلایەوە نەبای دێتو نەباران!!
لە كاتێكدا بابەتەكە زۆریش هەستیارو پڕ بایەخە...
لەبەرئەوەی گەورەترین زیان ئەوەیە مرۆڤ خۆیو ماڵ و منداڵی بدۆڕێنێو لێیان بچێتە خەسارەتێ. ـ پەنا بە خوا ـ ( 1)
كەواتە: خراپ پەروەردەكردن دەورێكی لەناوبەرو كاولكاری هەیە لەسەر منداڵەكانو كۆمەڵگەش، بەڵكو لەسەر نیشتیمانیش...
شێخ سەعدی گەورە ڕاڤەكاری قورئانی پیرۆز دەفەرمووێت: ئیهمال كردنی ڕۆڵەكان زەرەری زۆرە، وترسناكیەكەشی خەتەرە، ئەرێ بۆ نمونە كە باخو بێستانێكت هەبێتو گەشەی پێ بكەی تا درەختەكان پێ دەگەنو ڕاست دەبنەوەو بەروبوومەكەیان نەشونما دەكەنو گوڵەكەیان جوانو ڕازاوە دەبێت، پاشان وازی لێ بهێنیتو نەیپارێزیتو ئاوی نەدەیو لە بەڵاو نەهامەتی ئاگاداری نەبیو چارەسەری نەكەی!! ئاخۆ ئەوە ئەوپەڕی نەفامیو كاڵ فامی نیە؟!
ئەی چۆن جگەرگۆشەكانت فەرامۆش دەكەی كە نوسخەو وێنەی گیانو ڕۆحی تۆنو ئەوانن لە شوێنو جێگەی تۆ لەدوای مردنو لە ژیانیشتدا، كە بە بەختیاریان بەختەوەری تەواو بەرجەستە دەبێت، وە بە فەلاحو نەجاحەتو سەركەوتنیشیان خێرو خۆشیەكی زۆر دەستەبەر دەبێت( 2)، بەڵام تەنها ئەوانەی خاوەن ژیریو ئاوەزو ئەقڵن بیردەكەنەوەو ئامۆژگاری باشو زانستو زانیاری بە كەڵك وەردەگرن( 3)..
============================
(1) وەكو خوای تەعالا فەرموویەتی [ قُلْ إِنَّ الْخَاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَأَهْلِيهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَلا ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ ] الزمر
(2) بهجة قلوب الأبرار وقرة عيون الأخيار في شرح جوامع الأخبار.
(3) [وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُوا الأَلْبَابِ ] ێآل عمران، بۆ زیاتر بەرچاو ڕوونیش لەسەر ئەو بابەتە، بڕوانە پەرتووكی: (حقوق الأولاد على الآباء والأمهات)، هی د.عبد الله البخاري: 5 ـ 15.