واجبێتی پرسیاركردن لە كاتی نەزانیدا

پێغەمبەری خوا (صلى الله عليه وسلم) فەرموویەتی: [طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ] (1).
واتە: بەدەست خستن و گەڕان بە دوای زانستی شەرعی دا فەرز و پێویستە لەسەر هەموو موسڵمانێك.
بێ‌گومان پرسیاركردنیش ڕێگایەكە لە ڕێگاكانی بەدەست خستن و فێربوونی زانستی شەرعی:
قال الـحافظ: (... أَنَّ الْعِلْمَ سُؤَال وَجَوَاب)(2).
واتە: بەڕاستی عیلم و زانست بریتییە لە: پرسیار و وەڵام.
بۆیە خوای زانا و دانا فەرمانی كردووە بە پرسیاركردن لە زانایان لە كاتی نەزانیدا: [فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ] (النحل 43، والأنبياء: 7)
واتە: پرسیار لە زانایانی شەرع زان بكەن ئەگەر نەتانزانی.
ئەم ئایەتە چەندین سوودی تێدایە گرنگترینیان بریتییە لە:
1 ـ خەڵكی دەبن بە دوو بەشەوە: زانـــا و نەزان.
2 ـ فەرزە لەسەر كەسانی نەزان پرسیار لە زانایان بكەن.
[وَعَنْ جَابِرٍ (رضي الله عنه) قَالَ: خَرَجْنَا فِي سَفَرٍ فَأَصَابَ رَجُلاً مِنَّا حَجَرٌ فَشَجَّهُ فِي رَأْسِهِ ثُمَّ احْتَلَمَ، فَسَأَلَ أَصْحَابَهُ فَقَالَ: هَلْ تَجِدُونَ لِي رُخْصَةً فِي التَّيَمُّمِ ؟ فَقَالُوا: مَا نَجِدُ لَكَ رُخْصَةً وَأَنْتَ تَقْدِرُ عَلَى الْمَاءِ، فَاغْتَسَلَ فَمَاتَ، فَلَمَّا قَدِمْنَا عَلَى النَّبِيِّ (صلى الله عليه وسلم) أُخْبِرَ بِذَلِكَ، فَقَالَ: ((قَتَلُوهُ قَتَلَهُمُ اللَّهُ، أَلاَّ سَأَلُوا إِذْ لَمْ يَعْلَمُوا ؟ فَإِنَّمَا شِفَاءُ الْعِيِّ السُّؤَالُ، إِنَّمَا كَانَ يَكْفِيهِ أَنْ يَتَيَمَّمَ))] (3).
واتە: لە سەفـەرێـكـدا دەرچووین و پیاوێك بەردێكی بەركـەوت و سـەری
بریندار كرد ئەنجا لەشگران بوو، پرسیاری كرد لە هاوەڵەكانی و وتی: ئایا وا دەبینن كە مۆڵەتم بۆ هەبێت لە تەیەموم كردندا ؟
ئەوانیش وتیان: وا نابینین مۆڵەتت بۆ هەبێت لە تەیەموم كردندا لە كاتێكدا كە تۆ دەتوانیت ئاو بەكار بێنیت.
ئەویش خۆیی شۆرد و بەو هۆیەوە مرد، جا كاتێك گەڕاینەوە بۆ لای پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) هەواڵی ئەوەیان پێ‌ڕاگەیاند.
پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) فەرمووی: كوشتیـان خوا بیانكـوژێت، ئـایا بۆ پرسـیاریـان نــەكـرد لە كاتێكدا كە نەیانزانــی ؟ چونكە بەڕاسـتی چارەسەری نەزانین پرسیار كردنە، تەنها ئەوەندەی بەس بوو كە تەیەمومی بكردایەت.
لەم فەرموودەیەوە ئەوەمان بۆ دەردەكەوێت كەوا: نەزانین نەخۆشیە و چارەسەركردنیشی پرسیاركـردنە و گەڕانەوەیە بۆ لای زانایان.
قَالَ النَّضْرُ بْنُ شُمَيْلٍ ـ رَحِمَهُ اللَّهُ ـ:
((جَالَسْتُ الْخَلِيلَ بْنَ أَحْمَدَ عِشْڕينَ سَنَةً، فَكُنْتُ أَسْمَعُهُ كَثِيْرَاً يُنْشِدُ:
إِذَا كُنْتَ لا تَدْڕي، وَلَمْ تَكُ بِالْذَّي يُسَائِلُ مَنْ يَدْڕي فَكَيْفَ إِذَنْ تَدْڕي ؟))(4).
واتە: (النَّضْر بْن شُمَيْل) ڕەحمەتی خوای لێبێت فەرموویەتی:
بیست ساڵا لەگەڵ (الْخَلِيل بْن أَحْمَد) دانیشـتن و هەڵسوكەوتـم كردووە زۆر جار گوێم لـێ‌ی بوو ئەم بەیتەی دەوتەوە:
ئەگەر تۆ نەتزانی، وە ئەو كەسەش نەبویت.. كە پرسیار بكات لەو كەسەی كە دەزانێت باشە ئیتر چۆن دەزانیت ؟
وَقَالَ عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ إِدْڕيسُ الْجَزِيْڕي:
(إِذَا كُنْتَ لا تَدْڕي، وَلَمْ تَكُ سَائِلاً عَنِ الِعِلْمِ مَنْ يَدْڕي جَهِلْتَ وَلَمْ تَدْڕي)(5).
واتە: ئەگەر تۆ نەتزانی، وە پرسیاریشت نەكرد.. سەبارەت بە عیلم و زانست لەو كەسەی كە دەزانێت ئەوا نازانیت و فێریش نابیت.
============================
(1) صحيح سنن ابن ماجه رقم: (224).
(2) فتح الباري شرح صحيح البخاري: (1 / 188)
(3) صحيح أبي داود رقم: (326).
(4) الـمجالس الدينورية: (1 / 128)، نقلاً عن "منتقى الفوائد" لفيصل الـحاشدي (3 / 15).
(5) مجمع الـحكم والأمثال.